ADHD/ADD wordt beschouwd als ontwikkelingsstoornis. Dit wil zeggen een aandoening die reeds kan beginnen in de vroegste jeugd en zich in allerlei kritische fasen van het leven kan voortzetten en waarbij van een zekere cumulatie (opeenstapeling) van invloeden sprake kan zijn.
ADHD is een gedragsstoornis die wordt gekenmerkt door een concentratietekort (aandachtsstoornissen), impulsiviteit (ze handelen zonder eerst te overwegen wat de consequenties zijn) en/of hyperactiviteit (overactief).
Deze drie factoren komen bij veel kinderen voor en zijn tot op bepaalde hoogte normale verschijnselen. Bij ADHD zijn ze echter erg hardnekkig en zo sterk dat de ontwikkeling erdoor bedreigd wordt.
Als we horen of lezen over ADHD, is dat meestal met betrekking tot kinderen. Veel mensen weten echter niet dat ADHD ook bij volwassenen kan voorkomen. Sinds enkele jaren komt hierrond meer besef. Omdat ADHD vaak gepaard gaat met andere problemen kregen patiënten in de hulpverlening eerder diagnoses als angststoornis, alcoholverslaving, depressie, impulscontrole stoornis of een borderline persoonlijkheid. Omdat er echter geen diagnose ADHD werd gesteld, werden de behandelingen vaak niet juist afgestemd, wat tot weinig resultaat leidde.
We onderscheiden drie subtypen
Type 1 : ADD : enkel aandachtsproblemen (geen hyperactiviteit/impulsiviteit). ADD wordt niet snel herkend bij kinderen. Kinderen met ADD vertonen immers veel minder storend gedrag dan de kinderen met de andere twee vormen. Deze kinderen vallen op door dromerig, apathisch gedrag en het feit dat ze meer dan gemiddeld moeite hebben om met een taak te beginnen en hun aandacht erbij te houden. Ze vergeten ook gemakkelijk en hebben moeite om zich goed te organiseren. Kinderen met ADD presteren onder hun niveau. Dat roept problemen op bij het leren en het heeft een negatieve invloed op de ontwikkeling van hun zelfvertrouwen.
Type 2 : impulsiviteit en hyperactiviteit (geen aandachtsproblemen). Over dit subtype is nog weinig bekend. Het wordt vooral gezien bij kinderen jonger dan 7 jaar en zou een voorloper kunnen zijn van het gecombineerde type (type 3).
Type 3 : impulsiviteit, hyperactiviteit & aandachtsproblemen. Spreken we over ‘ADHD’, dan bedoelen we meestal dit type. Dit type komt het meest voor.
De symptomen starten op jonge leeftijd en komen in meerdere situaties voor (thuis, op school). De ontwikkeling of het functioneren van het kind wordt erdoor belemmerd. Bij het volwassen worden zien we vaak dat de ADHD overgaat in ADD en om die reden vaak minder snel wordt herkend.
Wat zijn de oorzaken van ADHD ?
ADHD is absoluut geen gevolg van een falende opvoeding. Een onregelmatig en onrustig, jachtig leven thuis en op school, kan echter de symptomen wel versterken. Datzelfde geldt voor voortdurende uitingen van vijandigheid, kritiek en afkeuring naar het kind, de jongere of de volwassene.
Een eenduidige oorzaak van ADHD kan niet worden geïdentificeerd, erfelijkheid speelt hierin een rol (± 75% volgens onderzoek). Uit onderzoek blijkt dat er in de hersenen van mensen met ADHD bepaalde processen niet optimaal verlopen. Meer bepaald betreft het een onevenwicht in de aanmaak van bepaalde boodschapperstofjes (transmitters) in de hersenen.
Prevalentie (voorkomen bij de bevolking)
De cijfers over het voorkomen van ADHD bij kinderen lopen nogal uiteen, afhankelijk van de diagnosecriteria en de onderzoeker. Geschat wordt dat tussen de 3 tot 20% van de Nederlandse bevolking kenmerken van ADHD vertonen. Bij volwassenen wordt dit geschat op ongeveer 1% van de volwassen bevolking (v.d. Kooij, 2002).
Jongens hebben drie tot viermaal vaker AD(H)D dan meisjes, terwijl bij volwassenen de verhouding elkaar benadert. Dit kan wijzen op onderdiagnostiek bij meisjes. AD(H)D gaat bij meisjes minder vaak gepaard met hyperactiviteit en agressief gedrag. Meisjes hebben meer internaliserende (naar binnen gekeerde) problemen zoals depressies. Jongens uiten hun gedrag meer externaliserend (naar buiten gekeerd of agressief gedrag).
Uit onderzoek blijkt dat bij kinderen met ADHD, ongeveer 30% het volledige pakket symptomen wordt meegenomen naar de volwassenheid en dat bij ongeveer 50-60% één of meer hinderlijke symptomen blijven bestaan. Concreet betekent dit dat ongeveer 1% van de volwassen bevolking ADHD heeft.
Veel voorkomende problemen bij personen met AD(H)D:
- vergeetachtigheid
- moeite met planning op lange termijn
- vlug afgeleid
- te veel taken opnemen en niet afmaken
- slechte tijd-structuruatie
- vaak op zoek gaan naar nieuwe uitdagingen
- nood hebben aan spanning
- temperamentvol gedrag
- stemmingswisselingen
- problemen met sociaal contact
- impulsieve beslissingen nemen
- studies niet afmaken
- vaak van job veranderen
- problemen met geldbeheer
- slaapproblemen
- relatieproblemen
- laag zelfbeeld en onzekerheid
Veel voorkomende bijkomende stoornissen bij personen met AD(H)D
- gedragsstoornissen (bv. agressie)
- angst- en stemmingsstoornissen
- motorische onhandigheid (fijne en/of grove motoriek)
- leerstoornissen
- taal- spraakstoornissen op jonge leeftijd
- autisme en verwante stoornissen
Het is uiteraard niet zo dat als je ADHD hebt, je automatisch al deze problemen hebt. Maar de kans om ze te ontwikkelen ligt wel wat hoger bij mensen bij ADHD. Naast rekening te houden met mogelijke zwaktes en problemen, is het ook belangrijk je je sterke kanten te leren kennen en benutten.
ADD Attention Deficit Disorder bij kinderen
ADD of aandachtstekortstoornis zonder hyperactiviteit, overwegend onoplettend type.
Kinderen met ADD hebben in veel mindere mate last van overbeweeglijkheid. Bij hen is dit meestal beperkt tot een bepaalde onrust. Ook zijn deze kinderen vaak wat traag en hebben startproblemen. Toch functioneren deze kinderen beneden hun niveau, doordat zij hun aandacht niet goed kunnen richten, omdat bij hen de concentratiestoornis het hoofdprobleem is. Concentratieproblemen kunnen leiden tot leerproblemen. In 60% van de gevallen heeft bijvoorbeeld een kind met ADD een specifieke lees- of rekenstoornis (Barkley, 1998; Gunning, 1998; Oudshoorn e.a., 1998; Paternotte, 1996).
Vaak zijn kinderen met ADD als baby erg rustig (te rustig) geweest en maken zij een trage indruk. Ze zitten bijvoorbeeld graag voor de tv, maar blijken bij navraag waar ze naar keken helemaal niet gevolgd te hebben. ADD lijkt vaker bij meisjes op te treden. Dit is mogelijk het gevolg van het feit dat meisjes van nature meer internaliserend (naar binnen toe/in zichzelf gekeerd) gedrag vertonen en jongens externaliserend gedrag vertonen.
Doordat er bij kinderen met een ADD geen of nauwelijks sprake is van hyperactiviteit worden zij niet opgemerkt of gediagnosticeerd, terwijl er wel degelijk sprake is van een stoornis.
De diagnose bij kinderen gebeurt op basis van observatie en rapportage door ouders, leerkrachten, het kind zelf en informatie verkregen door eigen waarneming (vooral bij jongeren). Dit alles wordt ondersteund door een neurologisch onderzoek. Indien aangewezen kan er daarnaast een logopedisch en/of psychomotorisch onderzoek gepland worden.